Στις πηγές της Σέλλιανης

Όσο και αν αλλάζουν τα ονόματα σε έναν τόπο, το αρχικό όνομα στέκει αγέρωχο και είναι αυτό που θα έρθει αυθόρμητα στο στόμα του ντόπιου. Σέλλιανη είναι το αρχικό όνομα και μόλις το 1955 μετονομάστηκε σε Αγία Μαύρα. Η νέα του ονομασία, Κρυσταλλοπηγή προέρχεται από την πηγή η οποία δεσπόζει στο χωριό προσφέροντας την ανάπτυξη στο χωριό. Το πράσινο και τα νερά χαρακτηρίζουν όλη την περιοχή ενώ η λίμνη Χότχοβα (με τα όποια προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί) συμπληρώνει το φυσικό ντεκόρ του χωριού.

 

Το παλιό χωριό

Στο παλιό χωριό τα σπίτια του ήταν χωρισμένα σε γειτονιές (μαχαλάδες). Στην κορυφή του βρίσκονταν η γειτονιά Σκέμπι απ΄ όπου μπορούσε κανείς να δει όλο το χωριό. Αριστερά από  το Σκέμπι  βρίσκονταν η γειτονιά Αλώνι του Τσίνα ενώ πιο πέρα ήταν η γειτονιά της Ράχης, που είχε και

 τα περισσότερα σπίτια. Συνέχειά της, ήταν η γειτονιά του Μώκου και πιο κάτω βρίσκονταν οι γειτονιές του Λούκου και του Χασιομεριού που ήταν το κέντρο του χωριού που είχε την εκκλησία και το σχολείο. Πιο δυτικά βρίσκονταν η γειτονιά της Γκόντρας.

Κάτω από το Σκέμπι υπάρχει μια μεγάλη σπηλιά, η Γράβα του Σιούλα Γιάννη όπου υπήρχε και η ομώνυμη γειτονιά. Ανατολικά της, βρίσκονταν η γειτονιά της Κούλιας, και πιο κάτω ήταν η γειτονιά της Μπαράτσας. Κοντά σ' αυτήν ανάμεσα από βράχια σώζονται πολύ παλιά ερείπια χωριού. Στο Νοτιοδυτικό τμήμα του χωριού, όπου ήταν και η είσοδος του, βρίσκονταν η γειτονιά του Μπράτη. Όλες οι γειτονιές συνδέονταν μεταξύ τους με στενά δρομάκια.

Το Μνημείο

Το Μνημείο στον Άγιο Θεόδωρο είναι ένα σύμβολο μνήμης του ηρωικού αγώνα των συνασπισμένων αντιστασιακών ελληνικών δυνάμεων στην προέλαση των Γερμανικών δυνάμεων κατοχής με τη συμπαράσταση των Αλβανοτσάμηδων της περιοχής, στις 30 Ιουνίου του έτους 1944.

Η εξόρμηση από τη Μενίνα (Νεράιδα) για ανακατάληψη της Παραμυθιάς από τους Γερμανούς και Αλβανοτσάμηδες οφείλονταν στην εκδίκηση που ήθελαν να πάρουν οι Αλβανοτσάμηδες από τους χριστιανούς της Παραμυθιάς για τα έκτροπα των δεύτερων σε βάρος των Αλβανοτσάμηδων, όταν εγκατέλειψαν την Παραμυθιά οι Γερμανοί. Και τα έκτροπα αυτά συμβήκανε, γιατί οι Παραμυθιώτες χριστιανοί είχαν χάσει πρόσφατα, στο χρόνο εκείνο, 49 πρόκριτους, όπου σφαγιάστηκαν από τους Γερμανούς σε συνεργασία με τους Αλβανοτσάμηδες της πόλης. Το αίμα λοιπόν ήταν νωπό.

Το τούνελ «Κουμπές»

Σε απόσταση μόλις πενήντα μέτρων από το Μνημείο της Μάχης στον Άγιο Θεόδωρο και προς τη δυτική πλευρά αυτού συναντούμε την είσοδο του ονομαστού τούνελ Φράγκου. Το τούνελ αυτό ονομάζεται "Κουμπές" από τους κατοίκους και έχει μήκος 200 περίπου μέτρων, ύψος από τον πυθμένα περί τα 8 μέτρα και πλάτος 3 μέτρα. Μέσα από το τούνελ αυτό περνάει μεγάλη ποσότητα νερού, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες, το οποίο έρχεται από τις πηγές του Κεφαλόβρυσου και περνάει από τον υδρόμυλο Ντούμα ή Φράγκου όπου αξιοποιούνταν από αυτόν και ενώνεται σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων με τα νερά του Λίβερη και άλλων πηγών για να σχηματίσουν τον ιστορικό ποταμό Κωκυτό.

"Πλάτανος του Αράπη"

Διαχρονικά ο πλάτανος αυτός σύνδεσε το όνομά του με πρόσωπα και γεγονότα που έπαιξαν κάποιο ρόλο στη θέση αυτή. Η ονομασία του, κατά την άποψη του λογοτέχνη και ερευνητή Σπ. Μουσελίμη οφείλεται σε δύο εκδοχές  όπως  γράφει: «... πήρε

τ' όνομα από κάποιον αράπη φύλακα του κάμπου που κάθονταν στον ίσκιο ή είναι αυτή τούτη η αρβανίτικη λέξη ραπ  μεταφρασμένη στην ελληνική (ραπ = πλάτανος...».

 Ο πλάτανος αυτός, πέραν από τη φυσική ομορφιά που προσδίνει στο τοπίο με την  παρουσία του, σκιάζει και ένα ιερό χώρο, γιατί ο λόφος που ακολουθεί αναφέρεται ότι κρύβει τις βάσεις Ιερής Μονής της βυζαντινής εποχής και ακόμη κατά τις εκσκαφές του λόφου για την προμήθεια άμμου να επιστρώσουν το πλησίον οδικό δίκτυο βρήκαν ανθρώπινα οστά. Προφανώς στη θέση αυτή υπήρχε νεκροταφείο.

Όλα αυτά τα στοιχεία δίνουν μια ιερότητα στο χώρο όπου βρίσκεται  ο Πλάτανος Αράπη καθώς και στην γύρω από αυτόν περιοχή. Γι' αυτό και οι κάτοικοι έχουν περιβάλει τον τόπο αυτό με σεβασμό, χτίζοντας ένα περίτεχνο προσκυνηματικό εικονοστάσι. Ακόμη, γύρω από τον πλάτανο, κυρίως νότια, σε βάθος η περιοχή ονομάζεται "Εικόνες", το οποίο γεγονός επιβεβαιώνει τα αρχαιολογικά ευρήματα της Βυζαντινής περιόδου που υπάρχουν στην περιοχή.

Ιερός Ναός Αγ. Θεοδώρου

Ο Iερός Ναός του Αγ. Θεοδώρου κρύβει μια μακρά ιστορία πολλών εκατονταετηρίδων και ποικίλες μνήμες των ανθρώπων που έζησαν γύρω από αυτόν στο συνοικισμό "Κεφαλόβρυσο".  Ο γύρω χώρος χρησιμοποιείται για νεκροταφείο της Κρυσταλλοπηγής.

Σελλιανίτικος χορός (Παραμυθιώτικος χορός)

Κυκλικός γυναικείος και αντρικός χορός της περιοχής της Παραμυθιάς απ’ όπου πήρε και το όνομά του. Χορεύεται με γρήγορη οργανική μουσική, σε δίσημο ρυθμό και σε μέτρο 2/4. Ο χορός αποτελούταν από δύο χορευτικά μοτίβα των 6 κινήσεων.

Η λαβή των χεριών ήταν από τις παλάμες με τα χέρια τεντωμένα κάτω για το πρώτο μοτίβο και με λυγισμένους τους αγκώνες για το δεύτερο.

Φωτογραφίες: ΦΜ 

Πηγή : http://www.seliani.gr και το βιβλίο του ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ Π. ΜΩΚΟΥ (Γνωριμία με τα αξιοθέατα του χωριού)